๒. บทกวีแห่งพุทธธรรม ๒

      The Poetry of Buddhism 2

		ขอน้อมแด่พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้าพระองค์นั้น  In Honor of the Blessed One of the Fully Enlightened One

By Nithee Siripat – Siripat.com and Academiae Network. 2015

Your Reading Number: 

ความสำคัญของบทความ

พระสัมมาสัมพุทธเจ้าทรงเป็นครูของมนุษย์และเทวดา เพื่อชี้แนะแนวทางในการเอาชนะกิเลส ที่กลุ้มรุมครอบงำภายในจิตใจของตนเอง พระองค์ทรงให้เอาชนะตัวเอง ด้วยตนเอง จึงเป็นภาวะพึ่งตนเอง ที่เรียกว่า “อัตตนาถะ” หรือ (๑) “อัตตหิตสมบัติ” หมายถึง ความถึงพร้อมแห่งประโยชน์ตน การบำเพ็ญประโยชน์ในส่วนของตนเองให้เสร็จสิ้นสมบูรณ์แล้ว โดยพระคุณข้อนี้มุ่งเอา “พระปัญญา” เป็นหลัก เพราะเป็นเครื่องให้สำเร็จ “พุทธภาวะ” คือ “ความเป็นพระพุทธเจ้า” และ “ความเป็นอัตตนาถะ” คือ “พึ่งตนเองได้” หลังจากนั้น ก็จะเป็น (๒) “ปรหิตปฏิบัติ” หมายถึง การปฏิบัติเพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น พระพุทธองค์ทรงบำเพ็ญ “พุทธจริยา” เพื่อประโยชน์แก่ผู้อื่น พระคุณข้อนี้มุ่งเอา “พระกรุณา” เป็นหลัก เพราะเป็นคุณธรรมเครื่องให้สำเร็จ “พุทธกิจ” คือ “หน้าที่ของพระพุทธเจ้า” และ “ความเป็นโลกนาถ” คือ “เป็นที่พึ่งของชาวโลกได้” ฉะนั้น พระสัมมาสัมพุทธเจ้าจึงไม่ใช่ “พระปัจเจกพุทธเจ้า” [ปัจเจกพุทธะ] คือ พระพุทธเจ้าประเภทหนึ่ง ซึ่งตรัสรู้เฉพาะตัว มิได้สั่งสอนผู้อื่น ซึ่งเป็นผู้ค้นพบและเปิดเผยความจริงขึ้นนั้น ไม่ได้อาศัย “ปรโตโฆสะ” คือ การฟังจากผู้อื่น [เสียงจากผู้อื่น การกระตุ้นหรือชักจูงจากภายนอก คือ การรับฟังคำแนะนำสั่งสอน เล่าเรียน หาความรู้ สนทนาซักถาม ฟังคำบอกเล่าชักจูงของผู้อื่นโดยเฉพาะการสดับสัทธรรมจากท่านผู้เป็นกัลยาณมิตร = สุตมยปัญญา] แต่รู้จัก “โยนิโสมนสิการ” สืบเนื่องด้วยตนเอง [การใช้ความคิดถูกวิธี ความรู้จักคิด คิดเป็น คือ ทำในใจโดยแยบคาย มองสิ่งทั้งหลายด้วยความคิดพิจารณา รู้จักสืบสาวหาเหตุผล แยกแยะสิ่งนั้นๆ หรือปัญหานั้นๆ ออก ให้เห็นตามสภาวะและตามความสัมพันธ์แห่งเหตุปัจจัย = จินตามยปัญญา] ก็สามารถจำแนกแจกธรรม เรียงต่อไล่ตามประสบการณ์ทั้งหลายอย่างถึงทันทั่วรอบทะลุตลอดหยั่งเห็นความจริงได้ เพราะฉะนั้น สาธุชนชาวพุทธผู้มีบุญวาสนาบารมีในชาตินี้ ได้เกิดมาพบกับพระธรรมของผู้มีพระภาคเจ้าเช่นนี้ จึงถือเป็นโอกาสทองแห่งชีวิต ที่จะได้น้อมนำพระธรรมขันธ์ทั้งหลาย มาถือปฏิบัติเป็น “ธัมมานุธัมมปฏิทา” อันยิ่ง [ปฏิบัติธรรมถูกต้องสมควรแก่ธรรม] เพราะเป็นประทีปแห่งชีวิตในการบรรลุอธิคมธรรมทั้งหลาย ตามคำสอนของพระศาสดา ด้วยความอัศจรรย์แห่ง “อนุสาสนีปาฏิหาริย์” อย่างแท้จริง ไม่ลุ่มหลงหรือหลงทางไปกับฤทธิ์ปาฏิหาริย์อย่างอื่น [ได้แก่ “อิทธิปาฏิหาริย์” คือ แสดงฤทธิ์ได้เป็นอัศจรรย์  กับ “อาเทศนาปาฏิหาริย์” คือ ปาฏิหาริย์คือการทายใจ] ฉะนั้น คำสอนของพระพุทธเจ้าจึงเน้นการปล่อยวาง ความมักน้อยสันโดษ ความคลายกำหนัด ความหลุดพ้น ปัญญาอันยิ่ง ความตรัสรู้ เพื่อให้ลุล่วงถึง “พระนิพพาน” อันถือเป็นปรมัตถประโยชน์แห่งความเป็นพุทธะอย่างแท้จริง แต่ถึงแม้นว่าจะยังไม่ได้ลิ้ม “รสแห่งวิมุตติสุข” นี้ ก็ให้ผู้เจริญแล้วได้น้อมนำเอา “อริยมรรคมีองค์ ๘” เป็นแนวทางดำเนินชีวิต เป็นสรณะที่พึ่งแห่งชีวิต ไม่มีสรณะอื่นใดอีกแล้ว ที่จะเป็นพระรัตนตรัยได้ดียิ่งกว่านี้เลย.

File Download of Reading References

	Dictionary of Numerical Dhammas — พจนานุกรมพุทธศาสน์ หมวดธรรม
	Dictionary of Buddhist Terms — พจนานุกรมพุทธศาสน์ ฉบับประมวลศัพท์

บทความที่ ๒ ประจำปี ๒๕๕๙ – บทกวีแห่งพุทธธรรม ๒

ในธรรมชาติที่แท้จริงของความเป็นมนุษย์นั้น มนุษย์สามัญทั่วไป มีทางเลือกดำเนินชีวิตที่เป็นฐานะเป็นไปได้ ๓ ทาง ได้แก่ (๑) “กุศลกรรมแห่งปุญญาภิสังขาร” คือ สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายดี ได้แก่ กุศลเจตนาที่เป็นกามาวจรและรูปาวจร (๒) “อกุศลกรรมแห่งอปุญญาภิสังขาร” คือ สภาพที่ปรุงแต่งกรรมฝ่ายชั่ว ได้แก่ อกุศลเจตนาทั้งหลาย  และ (๓) “โวทานธรรมแห่งอาเนญชาภิสังขาร” คือ สภาพที่ปรุงแต่งภพอันมั่นคงไม่หวั่นไหว ได้แก่ กุศลเจตนาอันหมายเอาภาวะจิตที่มั่นคงแน่วแน่ด้วย “สมาธิแห่งจตุตถฌาน” [อุเบกขา–เอกัคคตาแห่งสมาธิจิต] และ กุศลเจตนาที่เป็น “อรูปาวจร ๔” ดังนี้

(๑) “อากาสานัญจายตนภูมิ” ชั้นที่เข้าถึงภาวะมีอากาศไม่มีที่สุด

(๒) “วิญญาณัญจายตนภูมิ” ชั้นที่เข้าถึงภาวะมีวิญญาณไม่มีที่สุด

(๓) “อากิญจัญญายตนภูมิ” ชั้นที่เข้าถึงภาวะไม่มีอะไร

(๔) “เนวสัญญานาสัญญายตนภูมิ” ชั้นที่เข้าถึงภาวะมีสัญญาก็ไม่ใช่ ไม่มีสัญญาก็ไม่ใช่

ดังนั้น “โวทานธรรม” ทั้งหลายนั้น ย่อมเป็นธรรมเครื่องขัดเกลากิเลสทั้งหลายได้ [รูปฌาน ๔–อรูปฌาน ๔–นิโรธสมาบัติ] โดยเริ่มจากไตรสิกขาตามลำดับ นั่นคือ (๑) “ศีลอันบริสุทธิ์” ด้วยการเจริญ “สัมมาวาจา–สัมมากัมมันตะ–สัมมาอาชีวะ” (๒) “สมาธิอันบริสุทธิ์” ด้วยการเจริญ “สัมมาวายามะ–สัมมาสติ–สัมมาสมาธิ” และ (๓) “ปัญญาอันบริสุทธิ์” ด้วยการเจริญ “สัมมาทิฏฐิ–สัมมาสังกัปปะ” ที่เรียกว่า “อนุปุพพสิกขา ๓ แห่งวิสุทธิ ๗” ในพระธรรมวินินัยนี้ ดังรายละเอียดเพิ่มเติมต่อไปนี้

“มรรคมีองค์ ๘” หมายถึง “ทางมีองค์แปดประการ อันประเสริฐ” เปรียบเทียบกับ “จริยา ๘” คือ ความประพฤติ ได้แก่

(๑) “สัมมาทิฏฐิ” คือ เห็นชอบ ได้แก่ ความรู้อริยสัจจ์ ๔ เห็นไตรลักษณ์ หรือ รู้อกุศลและอกุศลมูลกับกุศลและกุศลมูล หรือ เห็นปฏิจจสมุปบาท = ทัสสนจริยา –การเห็นแจ้ง

(๒)“สัมมาสังกัปปะ” คือ ดำริชอบ ได้แก่ เนกขัมมสังกัปป์ อพยาบาทสังกัปป์ อวิหิงสาสังกัปป์ =อภิโรปนจริยา –มีกระบวนทัศน์

(๓) “สัมมาวาจา” คือ เจรจาชอบ ได้แก่ วจีสุจริต ๔= ปริคคหจริยา –สำรวมวาจา

(๔) “สัมมากัมมันตะ” คือ กระทำชอบ ได้แก่ กายสุจริต  ๓ = สมุฏฐานจริยา –สร้างสรรค์

(๕) “สัมมาอาชีวะ” คือ เลี้ยงชีพชอบ ได้แก่ ประกอบสัมมาชีพ  = โวทานจริยา –ความบริสุทธิ์

(๖) “สัมมาวายามะ” คือ พยายามชอบ ได้แก่ สัมมัปปธาน ๔  = ปัคคหจริยา –หมั่นพากเพียร

(๗) “สัมมาสติ” คือ ระลึกชอบ ได้แก่ สติปัฏฐาน ๔ = อุปัฏฐานจริยา –สติชัดแก่กล้า

(๘) “สัมมาสมาธิ” คือ ตั้งจิตมั่นชอบ ได้แก่ ฌาน ๔ = อวิกเขปจริยา –จิตสงบตั้งมั่นสนิท

 “วิสุทธิ ๗” หมายถึง ความหมดจด ความบริสุทธิ์ที่สูงขึ้นไปเป็นขั้นๆ ธรรมที่ชำระสัตว์ให้บริสุทธิ์ ยังไตรสิกขาให้บริบูรณ์เป็นขั้นๆ ไปโดยลำดับ จนบรรลุจุดหมายคือนิพพาน ได้แก่

(๑) “สีลวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งศีล นั่นคือ รักษาศีลตามภูมิขั้นของตนให้บริสุทธิ์ และให้เป็นไปเพื่อสมาธิ วิสุทธิมัคค์ว่าได้แก่ ปาริสุทธิศีล ๔ 

(๒)“จิตตวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งจิต นั่นคือ ฝึกอบรมจิตจนบังเกิดสมาธิพอเป็นบาทฐานแห่งวิปัสสนา วิสุทธิมัคค์ว่า ได้แก่ สมาบัติ ๘ พร้อมทั้งอุปจาร

(๓) “ทิฏฐิวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งทิฏฐิ นั่นคือ ความรู้เข้าใจมองเห็นนามรูปตามสภาวะที่เป็นจริงเป็นเหตุข่มความเข้าใจผิดว่าเป็นสัตว์บุคคลเสียได้ เริ่มดำรงในภูมิแห่งความไม่หลงผิด ข้อนี้จัดเป็นขั้นกำหนดทุกขสัจจ์ [อุปาทานขันธ์ ๕ เป็นทุกข์]

(๔) “กังขาวิตรณวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งญาณเป็นเหตุข้ามพ้นความสงสัย ความบริสุทธิ์ขั้นที่ทำให้กำจัดความสงสัยได้ นั่นคือ กำหนดรู้ปัจจัยแห่งนามรูปได้แล้วจึงสิ้นสงสัยในกาลทั้ง ๓ [ปฏิจจสมุปบาท ๑๒] ข้อนี้ตรงกับ “ธรรมฐิติญาณ–ยถาภูตญาณ–สัมมาทัสสนะ” และจัดเป็นขั้นกำหนดสมุทัยสัจจ์

(๕) “มัคคามัคคญาณทัสสนวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งญาณที่รู้เห็นว่าเป็นทางหรือมิใช่ทาง นั่นคือ เริ่มเจริญวิปัสสนาต่อไปด้วยพิจารณากลาป จนมองเห็นความเกิดขึ้น และความเสื่อมไปแห่งสังขารทั้งหลาย [ไตรลักษณ์–สามัญลักษณะ ได้แก่ “อนิจจัง–ทุกขัง– อนัตตา”] อันเรียกว่า “อุทยัพพยานุปัสสนา” เป็นตรุณวิปัสสนา คือวิปัสสนาญาณอ่อนๆ แล้วมี “วิปัสสนูปกิเลส” เกิดขึ้น กำหนดได้ว่าอุปกิเลสทั้ง ๑๐ แห่งวิปัสสนานั้นมิใช่ทาง ส่วนวิปัสสนาที่เริ่มดำเนินเข้าสู่วิถีนั่นแลเป็นทางถูกต้อง เตรียมที่จะประคองจิตไว้ในวิถีคือ “วิปัสสนาญาณ” นั้นต่อไป ข้อนี้จัดเป็นขั้นกำหนดมัคคสัจจ์

(๖) “ปฏิปทาญาณทัสสนวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งญาณอันรู้เห็นทางดำเนิน นั่นคือ ประกอบความเพียรในวิปัสสนาญาณทั้งหลายเริ่มแต่ “อุทยัพพยานุปัสสนาญาณ” ที่พ้นจากอุปกิเลสดำเนินเข้าสู่วิถีทางแล้วนั้น เป็นต้นไป จนถึง “สัจจานุโลมิกญาณ” หรือ “อนุโลมญาณ” อันเป็นที่สุดแห่งวิปัสสนา ต่อแต่นี้ก็จะเกิด “โคตรภูญาณ” คั่นระหว่างวิสุทธิข้อนี้กับข้อสุดท้าย เป็นหัวต่อแห่ง “ความเป็นปุถุชน” กับ “ความเป็นอริยบุคคล” โดยสรุป วิสุทธิข้อนี้ ก็คือ “วิปัสสนาญาณ ๙” [กระบวนการทุบขันธ์ ๕]

(๗) “ญาณทัสสนวิสุทธิ” คือ ความหมดจดแห่งญาณทัสสนะ นั่นคือ ความรู้ใน “อริยมรรค ๔–มรรคญาณ” [ปัญญาอริยะ–โลกุตตรปัญญา] อันเกิดถัดจาก “โคตรภูญาณ” เป็นต้นไป เมื่อมรรคเกิดแล้วผลจิตแต่ละอย่างย่อมเกิดขึ้นในลำดับถัดไปจาก “มรรคญาณ” นั้นๆ “ความเป็นอริยบุคคล” ย่อมเกิดขึ้นโดยวิสุทธิข้อนี้ เป็นอันบรรลุผลที่หมายสูงสุดแห่งวิสุทธิ หรือไตรสิกขา หรือ ขั้นตอนการปฏิบัติธรรมในพระพุทธศาสนาทั้งสิ้น

ในอันดับต่อไปนี้ ให้ท่านทั้งหลายได้อ่านบทประพันธ์ร้อยกรองเกี่ยวกับ “อริยมรรคมีองค์ ๘” ประพันธ์โดย “คุณมานิต สุวรรณคำ” เพื่อเป็นธรรมวิทยาทานในการสืบทอดข้อประพฤติปฏิบัติอีกแนวทางหนึ่ง คุณมานิต สุวรรณคำ เป็นบุคคลที่มีโอกาสอันเยี่ยมที่ได้ปฏิบัติรับใช้พระอริยสงฆ์หลายรูป เป็นผู้ได้รับ “อนุตตริยะ ๖” ด้วยกุศลบุญวาสนาที่ได้ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ตามคำสอนของพระพุทธเจ้า และรวมทั้ง พระอริยสาวกของพระองค์ทั้งหลาย ดังรายละเอียดเพิ่มเติมต่อไปนี้

“อนุตตริยะ ๖” หมายถึง ภาวะอันยอดเยี่ยม สิ่งที่ยอดเยี่ยม ได้แก่   

(๑) “ทัสสนานุตตริยะ” คือ การเห็นอันเยี่ยม ได้แก่ การเห็นพระตถาคต และตถาคตสาวก รวมถึงสิ่งทั้งหลายที่จะให้เกิดความเจริญงอกงามแห่งจิตใจ

(๒) “สวนานุตตริยะ” คือ การฟังอันเยี่ยม ได้แก่ การสดับธรรมของพระตถาคต และตถาคตสาวก

(๓) “ลาภานุตตริยะ” คือ การได้อันเยี่ยม ได้แก่ การได้ศรัทธาในพระตถาคตและตถาคตสาวก หรือการได้ “อริยทรัพย์” ทั้ง ๗ นั่นคือ “ศรัทธา–ศีล–หิริ–โอตตัปปะ–พาหุสัจจะ–จาคะ–ปัญญา”

(๔) “สิกขานุตตริยะ” คือ การศึกษาอันเยี่ยม ได้แก่ การฝึกอบรมใน “อธิศีล–อธิจิตต์–และ–อธิปัญญา”

(๕) “ปาริจริยานุตตริยะ” คือ การบำเรออันเยี่ยม ได้แก่ การบำรุงรับใช้พระตถาคต และตถาคตสาวก

(๖) “อนุสสตานุตตริยะ” คือ การระลึกอันเยี่ยม ได้แก่ การระลึกถึงพระตถาคต และตถาคตสาวก

โดยสรุป คือ “การเห็น–การฟัง–การได้–การศึกษา–การช่วยรับใช้–และ–การรำลึก” ที่จะเป็นไปเพื่อความบริสุทธิ์ ล่วงพ้นโสกะปริเทวะ ดับสูญทุกข์โทมนัส หรือสังกิเลสทั้งหลาย เพื่อการบรรลุ “ญายธรรม” อันเป็นสิ่งที่สมเหตุผล ทางที่ถูก วิธีการที่ถูกต้อง ข้อปฏิบัติที่ถูกต้อง หมายถึง “อริยอัฏฐังคิกมรรค –อริยมรรคมีองค์ ๘” ภาวะอันจะลุถึงได้ด้วยข้อปฏิบัติที่ถูกต้องและทำให้แจ้งซึ่ง “นิพพาน”

“อริยอัฏฐังคิกมรรค–อริยมรรคมีองค์ ๘”

รู้อยู่ที่ใจ ดูอยู่ที่ใจ เห็นอยู่ที่ใจ         เพ่งอยู่ที่ใจ กำหนดอยู่ที่ใจ                    ให้เห็นความแจ้ง ความสว่าง ความสงบ ขึ้นในใจ     หลวงปู่ทา จารุธัมโม

โลกนี้ไม่มีอะไรแน่นอน อย่าถือให้มากนักเลย พอแรงแล้ว
	คุณมานิต สุวรรณคำ

รู้อะไร	ก็ไม่สู้	รู้ตัวว่า
เราเกิดมา	มีปัญญา	อยู่บ้างไหม
ตรวจตัวตน	ให้เห็น	ทั้งนอกใน
อบรมใจ	ด้วยปัญญา	ให้เบ่งบาน
	ม. มั่นคง  Stanza 1

รู้จักหา	เลี้ยงตน	ให้พ้นทุกข์
อย่าหลงสุข	สนุกอยู่	กับตัณหา
อย่าหลงตน	อยู่ในโลก	แห่งมายา
เอาธรรมมา	เลี้ยงชีพตน	จะพ้นภัย
	ม. มั่นคง  Stanza 2

ต้องใฝ่เรียน	หาผู้รู้	เป็นคู่คิด
เป็นมิตรแท้	อยู่เตือนใจ	ใช้เหตุผล
แล้วนำมา	ปฏิบัติ	ประพฤติตน
ชีวิตพ้น	ไม่ตกต่ำ	ตามโลกีย์
	ม. มั่นคง  Stanza 3

แม้ประกอบ	ภารกิจ	ที่ยุ่งยาก
ตกลำบาก	ทุกข์ระกำ	สักเพียงไหน
หากรู้จัก	ฝึกฝนจิต	ฟั้นอารมณ์
อุปสรรค	มารมากมาย	ก็คลายลง
	ม. มั่นคง  Stanza 4

รู้ปลดปลง	เรื่องระกำ	ไร้สาระ
รู้วาระ	วิถีจิต	ที่แปรผัน
ปลุกเตือนจิต	ให้ตื่นรู้	สืบคืนวัน
คงสติมั่น	มุ่งเจริญ	เพลินตามกาล
	ม. มั่นคง  Stanza 5

แม้นเวลา	พรากเปลี่ยนโลก	หมุนแปรผัน
สรรพสิ่งพร้อม	สารพัน	เคลื่อนผันเปลี่ยน
แม้วัฏฏะ	แห่งภพโลก	ที่วกวน
ให้พากเพียร	จิตตภาวนา	พร้อมปัญญา
	ม. มั่นคง  Stanza 6

เมื่อเกิดมา	มีกายา	เป็นมนุษย์
เปรียบประดุจ	ประเสริฐกว่า	เหล่าเดรัจฉาน
ครั้นมีแต่	อกุศล	ในสันดาน
เดรัจฉาน	ย่อมงอกเงย	เลิศกว่าคน
	ม. มั่นคง  Stanza 7

เกิดเป็นคน	อย่าว่าตน	เลิศกว่าสัตว์
หากไม่หัด	ดัดสันดาน	ที่พาลเขลา
แล้วเลือกทำ	สิ่งที่ดี	ใส่ตัวตน
ความเป็นคน	ไม่มัวเมา	พื้นสันดาน
	ม. มั่นคง  Stanza 8

หากแม้นเรา	เกิดขึ้นมา	ชั้นยาจก
ระเหิรหก	ไร้ถิ่น	อยู่อาศัย
เป็นคนจร	หมอนหมิ่น	อยู่แดนใด
จงทำใจ	อย่าให้อยาก	มากกว่ามี
	ม. มั่นคง  Stanza 9

ตัวเรานี้	มีโรค	ตั้งหลายเรื่อง
แต่ละเรื่อง	ล้วนโรคร้าย	มองไม่เห็น
มีโรครัก	โลภ–โกรธ–หลง	ยังคงเป็น
เรามองเห็น	โรคนี้บ้าง	หรืออย่างไร
	ม. มั่นคง  Stanza 10

โรคร้ายนี้	มันระบาด	ทั่วทั้งโลก
คนทั้งโลก	เป็นกันทั่ว	ตัวมัวหมอง
หากเราปล่อย	ให้โรคนี้	มันครอบครอง
เราคงต้อง	มีชีวิต	อันหมองมัว
	ม. มั่นคง  Stanza 11

วิธีแก้	โรคร้ายนี้	มีทางออก
ตถาคต	ท่านทรงบอก	ทางแก้ไข
ต้องหาเหตุ	ให้เห็น	เป็นเช่นไร
เกิดที่ไหน	ดับที่นั่น	หมั่นตรึกตรอง
	ม. มั่นคง  Stanza 12

ถ้าอยากครอง	ชีวิต	ให้เป็นสุข
หมั่นหาทุกข์	ให้เห็น	เป็นไฉน
หาทุกเช้า	ทุกค่ำ	ทุกคืนไป
ให้รู้เห็น	ในธรรมนี้	เป็นอนิจจัง
	ม. มั่นคง  Stanza 13

เพราะว่าสุข	หรือทุกข์	มันเกิดดับ
หมุนเวียนกลับ	สลับเปลี่ยน	เป็นวิถี
มันเป็นอยู่	คู่กับโลก	ชั่วชีวี
เราต้องมี	วิธีรู้	อยู่คู่มัน
	ม. มั่นคง  Stanza 14

เรามีกรรม	นำมา	พาให้เกิด
จะประเสริฐ	เลิศดี	หรือโฉดเฉลา
ผลของกรรม	นำส่งมา	ที่ตัวเรา
จะโฉดเขลา	ดีชั่ว	ที่ตัวกรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 15

สร้างเหตุดี	ผลต้องดี	มีให้เห็น
ไม่ละเว้น	ว่ายาจก	หรือเศรษฐี
เพราะมีผล	มาจากเหตุ	ที่เกิดมี
จะชั่วดี	ก็เพราะเหตุ	ที่มีมา
	ม. มั่นคง  Stanza 16

โลกอาศัยเรา	หรือว่าเรา	อาศัยโลก
เพราะทั้งโลก	มีหมู่สัตว์	อยู่อาศัย
แล้วเราอยู่	ในหมู่สัตว์	ประเภทใด
จึงจะได้	จัดว่าอยู่	ในหมู่ดี
	ม. มั่นคง  Stanza 17

ความชั่วดี	มีในตัว	เรามากนัก
ไม่รู้จัก	ก็ไม่เห็น	ทางแก้ไข
หากรู้จัก	ใช้ธรรม	รักษาใจ
สุขทุกข์ไซร้	ก็ล้วนเป็น	อนิจจัง
	ม. มั่นคง  Stanza 18

ความไม่เที่ยง	เกิดมีมา	พร้อมหมู่สัตว์
มันข้องขัด	ผูกพัน	ด้วยตัณหา
มันเป็นอยู่	คู่โลก	แต่ใดมา
โอ้อนิจจา	มันเป็น	เช่นนั้นเอง
	ม. มั่นคง  Stanza 19

เหตุสร้างผล	ผลสร้างเหตุ	วิเศษนัก
ย่อมประจักษ์	แก่สายตา	ผู้มาเห็น
ผลและเหตุ	ที่มีมา	จึงพาเห็น
จึงได้เห็น	ผลที่เกิด	เลิศหรือเลว
	ม. มั่นคง  Stanza 20

สร้างเหตุชั่ว	ผลติดตัว	คือเศร้าหมอง
ต้องตรอมตรม	ตามเหตุ	ที่สั่งสม
สุขภาพจิต	ทั้งชีวิต	ต้องระทม
เมื่อสิ้นลม	จิตนำส่ง	สู่อบาย
	ม. มั่นคง  Stanza 21

หายใจอยู่	ทุกวัน	ให้หมั่นคิด
กายกับจิต	อย่าให้พราก	จากไปไหน
ให้ดวงจิต	คอยตรวจกาย	ภายนอกใน
ตรวจจนให้	รู้เห็น	เป็นแก่นธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 22

หากจิตเรา	มัวเมา	เคล้าตัณหา
จิตจะผวา	เร่าร้อน	และลุ่มหลง
กายจะพา	ดวงจิตให้	ตกต่ำลง
จิตที่หลง	จะนำให้	ใจต่ำทราม
	ม. มั่นคง  Stanza 23

เมื่อจิตทราม	กายก็ทราม	ตามกันหมด
ชีวิตหมด	มืดมน	อย่าสงสัย
หากอยากให้	ชีวิตรอด	อยู่ปลอดภัย
จงน้อมใจ	ให้รู้	อยู่กับธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 24

ธรรมนำจิต	จิตตามธรรม	นำให้รู้
ธรรมนำสู่	สุคติ	คือที่หมาย
ผู้ใฝ่ธรรม	ย่อมเป็นสุข	ทั้งใจกาย
แม้ชีพวาย	จิตยังอยู่	คู่กับธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 25

จิตตามธรรม	ธรรมนำจิต	ให้คิดถูก
นำธรรมปลูก	ลงในใจ	ให้เป็นผล
เป็นเมตตา	กรุณา	ในจิตตน
จิตกุศล	ธรรมนำส่ง	สุขสบาย
	ม. มั่นคง  Stanza 26

ธรรมนำจิต	จิตตามธรรม	จำเอาไว้
ธรรมทำให้	ใจสงบ	พบเหตุผล
ธรรมนำให้	สิ่งที่ดี	มีในตน
ธรรมนำตน	ไปให้พ้น	จากบ่วงมาร
	ม. มั่นคง  Stanza 27

ธรรมนำจิต	จิตตามธรรม	ธรรมนำสู่
ธรรมเป็นผู้	ชี้ทางให้	สัตว์ทั้งหลาย
ชี้ให้เห็น	ทั้งทางรอด	และทางตาย
ก่อนชีพวาย	ต้องไม่หน่าย	คลายจากธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 28

ผู้ไม่รู้	ค่าของธรรม	ช้ำใจแย่
เพราะมัวแต่	ลุ่มหลง	สิ่งเหลวใหล
หลงในสิ่ง	ที่โลกลวง	ห่วงอาลัย
ยึดติดไว้	ในดวงจิต	ชีวิตทราม
	ม. มั่นคง  Stanza 29

ผู้ไม่เห็น	ค่าของธรรม	ระกำจิต
เพราะหลงผิด	นอกคลองธรรม	ตามนิสัย
ประพฤติชั่ว	จิตเมามัว	ในอบาย
เมื่อชีพวาย	จิตมุ่งสู่	อยู่อเวจี
	ม. มั่นคง  Stanza 30

ผู้ไม่ทำ	ตามคลองธรรม	กรรมนำส่ง
กรรมก็คง	ลงโทษให้	ทันได้เห็น
ผลของกรรม	นำโทษมา	ให้เกิดเป็น
เกิดทุกข์เข็น	ชั่วชีวิต	จิตตรอมตรม
	ม. มั่นคง  Stanza 31

ผลของกรรม	ติดเรามา	ตั้งแต่เกิด
เพราะมีกรรม	เป็นแดนเกิด	อย่าสงสัย
หมั่นเรียนรู้	รักษาธรรม	ประจำใจ
รู้ธรรมไว้	เอาไปดับ	อวิชชา
	ม. มั่นคง  Stanza 32

อวิชชา	ตัวนำพา	ให้ใจชั่ว
พาใจมัว	ให้มืดมิด	ติดตัณหา
นำชีวิต	ให้มอดไหม้	ไร้ราคา
ไร้ปัญญา	ไร้ที่พึ่ง	ถึงวันตาย
	ม. มั่นคง  Stanza 33

อวิชชา	มันเกิดมา	คู่กับโลก
หมู่สัตว์โลก	รู้เท่าทัน	น้อยนักหนา
หากหมู่เรา	รู้ไม่ทัน	ด้วยปัญญา
โลกคงพา	หมู่สัตว์ส่ง	ลงอเวจี
	ม. มั่นคง  Stanza 34

อวิชชา	มีมากมาย	ในหมู่สัตว์
สารพัด	พิษของมัน	นั้นเหลือหลาย
มันรุมรัด	เราหมดสิ้น	ทั้งใจกาย
แม้ชีพวาย	มันไม่ลด	หมดจากเรา
	ม. มั่นคง  Stanza 35

เกิดภพหน้า	อวิชชา	เกิดมาด้วย
เพราะจิตช่วย	หนุนนำส่ง	แต่หนหลัง
อวิชชา	จึงเติบใหญ่	มีกำลัง
แล้วครอบงำ	ใจหมู่สัตว์	ให้เสื่อมลง
	ม. มั่นคง  Stanza 36

พระพุทธองค์	ทรงตรัสไว้	ให้รู้เหตุ
ให้เห็นเหตุ	แห่งอวิชชา	มาจากไหน
มันเกิดจาก	หู–ตา–จมูก	ลิ้น–กาย–ใจ
เก็บเอาไป	ไว้ปรุงแต่ง	ตามสันดาน
	ม. มั่นคง  Stanza 37

หู–ตา–จมูก	ลิ้น–กาย–ใจ	นั้นเป็นตุ
สร้างกิเลส	ครอบงำ	สัตว์ทั้งหลาย
มันปรุงแต่ง	ให้หมู่สัตว์	ต้องงมงาย
สัตว์ทั้งหลาย	ต้องลุ่มหลง	ลงอเวจี
	ม. มั่นคง  Stanza 38

ผู้เข้าใจ	ในธรรม	ได้ยั้งคิด
ใคร่ครวญคิด	พิจารณา	หาเหตุผล
ใช้สติ	ตรวจให้แจ้ง	ในกมล
ใจจึงดล	ให้ผล	เกิดขึ้นมา
	ม. มั่นคง  Stanza 39

ผู้ใดเดิน	ตามทางที่	พระองค์บอก
อยู่ในกรอบ	พระธรรม	ที่ท่านสอน
อวิชชา	จะพรากจาก	อย่างแน่นอน
ยึดคำสอน	พระพุทธองค์	เป็นธงชัย
	ม. มั่นคง  Stanza 40

อิทธิบาทสี่	จำต้องมี	ประจำจิต
สำรวมจิต	พิจารณา	แล้วขวนขวาย
มีศรัทธา	ให้ฉันทะ	เกิดแก่ใจ
พากเพียรไว้	วิริยะเกิด	ประเสริฐเอง
	ม. มั่นคง  Stanza 41

พากเพียรไป	จนให้เกิด	จิตตั้งมั่น
จิตเหนี่ยวนำ	ทำให้เกิด	วิมังสา
ใคร่ครวญคิด	วิเคราะห์เรื่อง	อวิชชา
วิมังสา	จะพาเห็น	เป็นสัจธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 42

สัจธรรม	เป็นของเลิศ	ประเสริฐแท้
ผู้เหลียวแล	ย่อมเล็งเห็น	เป็นมรรคผล
ผู้ใฝ่รู้	เอาสัจธรรม	มานำตน
จะเห็นผล	ที่พระธรรม	นำส่งมา
	ม. มั่นคง  Stanza 43

ผลที่ได้	ทำให้กาย	ใจเป็นสุข
เห็นทุกขสุข	ที่หมุนเปลี่ยน	เวียนมาหา
ได้เห็นทุกข์	และเห็นสุข	เป็นธรรมดา
เห็นมรรคา	ทางประเสริฐ	เกิดขึ้นเอง
	ม. มั่นคง  Stanza 44

เมื่อเข้าใจ	แลเห็นทุกข์	เป็นสุขยิ่ง
แท้ที่จริง	สุขที่เห็น	คือทุกข์หาย
เมื่อทุกข์ใจ	ไม่เป็นสุข	ทุกข์มากมาย
จะเข้าใจ	ทุกข์สุขได้	ต้องรู้ธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 45

ให้รู้จัก	เอาธรรม	ประจำจิต
รักษาจิต	ให้ติดธรรม	นำส่งผล
จิตติดธรรม	นำไปเกิด	ถึงชั้นพรหม
ธรรมนำส่ง	จิตมุ่งสู่	พระนิพพาน
	ม. มั่นคง  Stanza 46

เมื่อเอาธรรม	ประจำจิต	สนิทแล้ว
จิตผ่องแผ้ว	เหมือนดังแก้ว	มณีใส
ธรรมส่องจิต	จิตส่องธรรม	ธรรมสอนใจ
ธรรมสอนให้	จิตรู้ธรรม	สร้างกรรมดี
	ม. มั่นคง  Stanza 47

จิตติดธรรม	ก็ไม่นำ	กายทำชั่ว
เพราะจิตกลัว	เรื่องบาป	อกุศล
หิริโอตัปปะ	ก็เกิดมี	ขึ้นในตน
อกุศล	ก็ไม่ส่ง	ให้ผลมี
	ม. มั่นคง  Stanza 48

เมื่อจิตดี	กายก็ดี	ไม่มีโรค
มันเป็นโชค	เพราะจิตทำ	นำส่งผล
หมู่มนุษย์	ก็ทำได้	ทั่วทุกคน
หมู่มวลชน	จะไร้ทุกข์	สุขสบาย
	ม. มั่นคง  Stanza 49

เมื่อจิตงาม	กายก็งาม	ตามไปด้วย
ผิวพรรณสวย	ดูผุดผ่อง	งามแจ่มใส
ผู้มีจิต	งดงาม	จากข้างใน
ธรรมส่งให้	กายก็งาม	ตามจิตเอย
	ม. มั่นคง  Stanza 50

ทุกข์และสุข	มันก็อยู่	กับเราแล้ว
ใจผ่องแผ้ว	ทุกข์แปรผัน	เป็นสุขี
ใจหม่นหมอง	ทุกข์ครอบงำ	ดวงฤดี
ทุกข์สุขนี้	หาวิธี	จัดการมัน
	ม. มั่นคง  Stanza 51

ธรรมสอนจิต	ให้จิตมี	สติมั่น
คอยฝ่าฟัน	ปราบมวลหมู่	มารทั้งหลาย
หมู่กิเลส	ก็ไม่เข้า	มากล้ำกลาย
จิตพากาย	ให้เข้าอยู่	สู่ทางธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 52

เมื่อจิตดี	ก็สติมี	กำลังกล้า
คอยนำพา	ดลจิตให้	ใฝ่กุศล
อริยสัจจ์	ก็แจ่มแจ้ง	ในกมล
จิตข้ามพ้น	อบายมุข	เป็นสุขจริง
	ม. มั่นคง  Stanza 53

ศีลคือมูล	รากฐาน	งานสร้างจิต
สร้างชีวิต	ให้มั่นคง	ลางรากฐาน
รักษาศีล	ให้ตั้งอยู่	ในสันดาน
จิตชื่นบาน	กายเป็นสุข	ทุกข์ไม่มี
	ม. มั่นคง  Stanza 54

จิตติดธรรม	ธรรมสร้างจิต	ให้มีศีล
ศีลไม่สิ้น	ไปจากจิต	คิดกุศล
ไม่ต้องไป	เที่ยวขอศีล	มาใส่ตน
ธรรมสอนตน	ให้สร้างศีล	ทุกถิ่นไป
	ม. มั่นคง  Stanza 55

ธรรมสอนจิต	จิตทำตาม	ใจงามเด่น
เพราะใจเห็น	ในธรรม	นำมาสอน
ธรรมสอนกาย	ให้มีศีล	โดยสังวร
กายนอบน้อม	จิตน้อมนำ	ให้ทำดี
	ม. มั่นคง  Stanza 56

จิตสร้างศีล	ศีลสอนจิต	วิจิตรแท้
ศีลช่วยแก้	ชีวิตให้	ไม่สิ้นหวัง
ศีลสอนเรา	ให้เข้าถึง	อนิจจัง
ศีลสอนสั่ง	ให้หมู่ชน	พ้นทุกข์ภัย
	ม. มั่นคง  Stanza 57

ธรรมสอนจิต	จิตสร้างศีล	ทุกถิ่นแล้ว
ศีลผ่องแผ้ว	ใจผ่องผุด	ดุจแก้วใส
สมาธิเกิด	จิตสงบ	พบรัตนตรัย
ผลส่งให้	ใจประสบ	พบปัญญา
	ม. มั่นคง  Stanza 58

การเกิดแก่	เจ็บ–ตาย	นั้นเป็นทุกข์
ธรรมจะปลุก	จิตให้ตื่น	ขึ้นมาเห็น
การเวียนเกิด	แก่–เจ็บ–ตาย	มากมายเป็น
ทุกข์แสนเข็น	ต้องเวียนกลับ	สลับมา
	ม. มั่นคง  Stanza 59

เพราะกายนี้	เป็นตัวเหตุ	ให้เกิดทุกข์
เกิดก็ทุกข์	แก่–เจ็บ–ตาย	ทุกข์ทั้งสิ้น
พระองค์สอน	ให้เห็นทุกข์	เป็นอาจินต์
จิตจะอิ่ม	ด้วยปัญญา	พาพ้นภัย
	ม. มั่นคง  Stanza 60

เมื่อปัญญา	พาใจ	ให้เห็นเหตุ
แบกกิเลส	ที่เกิดขึ้น	ให้จิตเห็น
วิมังสา	วิเคราะห์เรื่อง	ที่เกิดเป็น
ทุกข์ที่เห็น	ก็เป็นเพียง	อนิจจัง
	ม. มั่นคง  Stanza 61

ครั้นอนิจจัง	แจ่มแจ้ง	ในดวงจิต
จิตจะพินิจ	เห็นไตรลักษณ์	ไม่สงสัย
พิจารณา	เห็นอริยสัจจ์	อย่างเข้าใจ
อนิจจัง	พาจิตให้	ได้ปัญญา
	ม. มั่นคง  Stanza 62

อริยสัจจ์ ๔	มี–ทุกข์–สมุทัย	นิโรธ–มรรค
ให้ประจักษ์	แจ้งในจิต	มิสงสัย
ดำเนินจิต	จนแจ้งใน	สมุทัย
นิโรธ–มรรค	เกิดขึ้นได้	ด้วยปัญญา
	ม. มั่นคง  Stanza 63

น้อมพระธรรม	สอนใจกาย	ให้สงบ
จะได้พบ	สัจธรรม	นำวิถี
เกิดปัญญา	ได้รู้จัก	มรรควิธี
เป็นวิถี	ทางนำให้	ไปพ้นธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 64

อันมรรคนี้	พระพุทธองค์	ทรงตรัสไว้
บอกทางให้	ผู้มุ่งหวัง	ในมรรคผล
เป็นหนทาง	ของหมู่พวก	อริยชน
สร้างกุศล	ให้ก่อเกิด	ตามมรรคา
	ม. มั่นคง  Stanza 65

อันมรรคนี้	ต้องมีไว้	ประจำจิต
ให้รู้คิด	รู้กระทำ	ตามสถาน
มีสติ	ให้รู้คิด	ทุกชั่วยาม
ปัญญาญาณ	หยั่งรู้	ดูเห็นกรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 66

มรรควิธีนี้	ท่านบอกไว้	มีองค์แปด
ท่านจำแนก	ให้เห็นธรรม	ล้ำสมัย
อาศัยมรรค	ดำเนินจิต	ให้ก้าวไกล
จิตย่อมได้	ไปถึง	ซึ่งนิพพาน
	ม. มั่นคง  Stanza 67

องค์ที่หนึ่ง	ให้รู้เห็น	ในทางชอบ
รู้ในกรอบ	เรื่องของทุกข์	เป็นไฉน
รู้เหตุเกิด	และดับทุกข์	ได้อย่างไร
รู้จนได้	เห็นชอบ	ตอบได้เอง
	ม. มั่นคง  Stanza 68

องค์ที่สอง	ต้องให้มี	ดำริชอบ
ดำริออก	จากกาม	ตามนิสัย
ดำริไม่	มุ่งร้าย	เบียดเบียนใคร
เมื่อดำริ	เช่นนี้ได้	ใจงดงาม
	ม. มั่นคง  Stanza 69

องค์ที่สาม	ตามด้วยมี	วาจาชอบ
พูดในกรอบ	จิตมุ่งดี	เป็นนิสัย
ไม่ส่อเสียด	เพ้อเจ้อ	ระรานใคร
จึงได้อยู่	ในกรอบ	พูดชอบเอย
	ม. มั่นคง  Stanza 70

องค์ที่สี่	ให้มี	การงานชอบ
ใจต้องชอบ	เมตตา	เป็นนิสัย
ไม่เข่นฆ่า	เอาสิ่งของ	ลูกเมียใคร
จิตจึงได้	งานที่ชอบ	มอบให้ตน
	ม. มั่นคง  Stanza 71

องค์ที่ห้า	บอกให้	เลี้ยงชีพชอบ
ต้องประกอบ	การเลี้ยงชีพ	ไม่ผิดศีล
ต้องประกอบ	สัมมาชีพ	เป็นอาจินต์
รักษาศีล	ยึดมั่น	ถึงวันตาย
	ม. มั่นคง  Stanza 72

องค์ที่หก	บอกไว้	ให้เพียรชอบ
เพียรประกอบ	จิตให้	ใฝ่กุศล
ดำเนินจิต	ละความชั่ว	ในตัวตน
สร้างกุศล	ให้เกิด	ประเสริฐเอง
	ม. มั่นคง  Stanza 73

องค์ที่เจ็ด	ต้องมีจิต	สัมมาสติ
ใช้สติ	ตรองจิตในจิต	เป็นนิสัย
เผากิเลส	ให้มอดสิ้น	ทั้งนอกใน
สติพาให้	จิตเจริญได้	ด้วยปัญญา
	ม. มั่นคง  Stanza 74

องค์ที่แปด	อยู่ด้วยจิต	สัมมาสมาธิ
เมื่อจิตมี	สติพร้อมปัญญา	พาแจ่มใส
ก็ละเสีย	สิ้นที่เกิด	และดับไป
จิตจึงได้	รู้เห็นอยู่	คู่กับธรรม
	ม. มั่นคง  Stanza 75

ผู้ใดเดิน	ตามทางที่	พระองค์บอก
ประพฤติชอบ	ตามคำที่	พระองค์สอน
จิตจะละ	สิ้นซึ่งทุกข์	สุขอารมณ์
ยึดคำสอน	พระพุทธองค์	เป็นหลักใจ
	ม. มั่นคง  Stanza 76

กินข้าวเรา	ว่าความเขา	ไม่เข้าท่า
เพราะต้องมา	เอาเรื่องเขา	เข้าสมอง
เป็นเรื่อง	ไร้สาระ	ไม่ควรตรึก
เราควรต้อง	มองให้ทั่ว	ที่ตัวทำ
	ม. มั่นคง  Stanza 77

ไม่ควรไป	เฝ้าดู	รู้เรื่องเขา
เรื่องของเรา	ก็วุ่นวาย	มากหลายอย่าง
เราต้องใคร่	ครวญคิด	ให้ถูกทาง
ถูกต้องตาม	กระบวนธรรม	พาจำเริญ
	ม. มั่นคง  Stanza 78

หากใจเรา	เฝ้าคิด	เรื่องคนอื่น
สิ่งที่คืน	กลับมา	คือความเขลา
เพราะนำเรื่อง	ไร้สาระ	มาให้เรา
ชีวิตนี้	คงต้องเศร้า	ชั่วนิรันดร์
	ม. มั่นคง  Stanza 79

ควรเฝ้าดู	ใจของเรา	ให้รู้คิด
รู้ถูกผิด	แยกออกได้	ให้รู้เห็น
รู้ให้แจ้ง	จนทั่ว	ที่อยากเป็น
จะได้เห็น	ดีชั่ว	ที่ตัวเรา
	ม. มั่นคง  Stanza 80

เราควรฟัง	เรื่องที่ดี	มีประโยชน์
ไม่มีโทษ	ระคายหู	เมื่อรู้เห็น
แล้วนำมา	ทำประโยชน์	ให้เกิดเป็น
สิ่งที่เห็น	ควรค่า	น่าชื่นชม
	ม. มั่นคง  Stanza 81

วันวันหนึ่ง	เราคิดดี	สักกี่ครั้ง
คิดชั่วนั้น	มากกว่าดี	สักกี่หน
เอาใส่ใจ	ไว้บ้างไหม	ในกมล
หาเหตุผล	ว่าตนคิด	ไม่บิดเบือน
	ม. มั่นคง  Stanza 82

หากเราเตือน	ตนไว้	ได้ยั้งคิด
สร้างชีวิต	มงคลเกิด	ทุกสถาน
มีชีวิต	อยู่เป็นสุข	ยั่งยืนนาน
จิตเบิกบาน	รู้ดี–ชั่ว	ที่ตัวเอง
	ม. มั่นคง  Stanza 83

มิบังอาจ	เขียนกลอน	สอนผู้อ่าน
เพราะสันดาน	ของผู้เขียน	ยังลุ่มหลง
ยังหลงทุกข์	หลงสุข	มิลดลง
จึงเขียนลง	เอาไว้ก่อน	ประจานตน
	ม. มั่นคง  Stanza 84

ประจานจน	ให้ใจอาย	ได้สติ
เห็นนิมิต	ในกาย	ใช่ภาพหลอน
ให้สติ	พิจารณากาย	โดยสังวร
ใจรู้ก่อน	จึงสั่งกาย	ให้กระทำ
	ม. มั่นคง  Stanza 85

หากแม้นทำ	ให้ผู้อ่าน	รำคาญจิต
โปรดจงคิด	เมตตา	ได้สงสาร
เพราะผู้เขียน	มิได้รู้	วิชาการ
เขียนไว้อ่าน	ตามแต่จิต	คิดขึ้นมา
	ม. มั่นคง  Stanza 86

ครั้นผู้อ่าน	ชื่นบาน	สำราญจิต
ต้องลิขิต	เตือนใจ	ให้สมหวัง
ขอโมทนา	ให้ผู้อ่าน	เต็มกำลัง
ส่งถึงฝั่ง	ทางพ้นทุกข์	สุขใจเทอญ
	ม. มั่นคง  Stanza 87

ตัวผู้เขียน	มิได้เรียน	อักษรศาสตร์
อักษรขาด	วลีหล่น	พ้นวิสัย
หากเรียงร้อย	ถ้อยคำ	เอาตามใจ
เขียนเอาไว้	ด้วยใจตั้ง	ให้เตือนตน
	ม. มั่นคง  Stanza 88

Visitor Number: